ABHAZYA, ABHAZLAR VE ABHAZYA SORUNU

Abhazya Nerededir?

Çoğu insanın ismini Soçi Olimpiyatları sayesinde duyduğu, Karadeniz komşumuz Abhazya Gürcistan'ın kuzeybatısında yer alıyor. Dünyadaki hemen hemen tüm diller ülkenin ismini Rusça formundan alarak kullansa da Abhazlar kendi ülkelerine Apsni diyorlar. 240 km sahile sahip, yeşil doğası, zengin bitki örtüsü ve ılıman iklimi ile bölge, 2008 krizine kadar Gürcistan halkının yaz tatili planlarının vazgeçilmez istikameti idi. Stalin'in yaz aylarını uzunca bir süre Abhazya'da geçirdiği söylenir. (Krizden sonra Gürcüler rotayı Batum'a çevirdiler, bu da Batum'un gelişmesine ve tursitik bir şehre dönüşmesine sebep oldu.)

Güneşi, yumuşak iklimi ve verimli toprakları sayesinde civar bölgelerin narenciye kaynağı olan ülkenin, başkent Sukhomi'de (Sohom /Suhumi) yetişen nefis mandalinaları meşhurdur. Hatta Zaza Uruşadze'nin etkileyici filmi "Mandalinalar" da Abhazya'nın bir köyünde çekildi.

Abhazlar Kimdir?

Günümüzde büyük çoğunluğu Abhazya'da yaşayan Güney Kafkasya halkı Abhazlar, diğer Kafkas halklarıyla akraba kabul edilir. Kaynaklara göre İslamiyet ile 16.yüzyılda Osmanlı idaresi sayesinde tanışan halk 1810 yılındaki Rus saldırısına kadar en sorunsuz dönemini yaşadı. Hakimiyetin Ruslara geçmesinin ardından katliamların ve siyasal gerginliklerin eksik olmadığı bölge 1878 yılında tüm diğer Kafkasya halklarıyla birlikte büyük bir sürgün yaşadı. Bugün Türkiye'de yaklaşık 500 bin Abhaz'ın yaşadığına inanılıyor. Bir hayli aktif çalışan Abhaz dernekleri kimliklerini koruma ve kültürlerini yaşatma gayretindeler.

Sürgün esnasında ölülerin Karadeniz'e atılması nedeniyle Türkiye'de Kafkas kökenli vatandaşların Karadeniz'den çıkan balıkları "onlar bizim ölülerimizi yediler" diye yemediklerini bir Çerkes kökenli vatandaş olarak defalarca duymuşumdur. Bir de yaşlıların çok kızdıkları kişilere dişlerini sıkarak Rus/Moskof gavuru deyişlerini manidar bulurum.

Abhazların Dini İnancı

Türkiye'deki Abhazların neredeyse tamamı Müslümandır ve Müslüman Abhazlara "Abaza" ismi verilir. Çerkesler ile yakın akrabadırlar. Abhazya'da Müslüman Abhaz oranı 2013'deki nüfus sayımına göre %16'dır. Halkın %60'ı Doğu Ortodoks Kilisesi'ne tabiidir. Ancak, Abhazlarda da diğer Adige/Çerkes(Bu kavramların birbirinden farklı olduğu yönünde görüşler de var) halklarda olduğu gibi gelenekler ve Abhaz öğretileri dini inanışların ve uygulamaların önüne geçer, dini fanatiklik yok denecek kadar azdır. Bu nedenle her iki dine mensup Abhazlar da birbirleriyle iyi geçinmekte olduklarını ifade ederler.

Abhazya Tarihi ve Bağımsızlık Mücadelesi

Abhazya, 1578-1810 yılları arasında Osmanlı hakimiyeti altında kaldı.1810 yılında Suhumkale (bugünkü Sukhumi) ile başlayan Rus işgali 1864'de tüm Abhazya'yı ele geçirdi. 1864 Kafkas halklarının, kan ve gözyaşı dolu büyük sürgünlerinin tarihidir. Bugün Türkiye'deki Kafkas kökenli halk hala sürgünü anlatan ağıtlarını söylemekte, her 21 Mayıs günü sürgünde yaşananları unutturmamak için programlar düzenlemektedir. Abhazya'da ise 31 Mayıs resmi anma günü ilan edilmiştir.

1918 yılında Sovyet Sosyalist Cumhuriyetlerinden biri olma statüsüne ulaşan Abhazya, küçük bir ülke olması sebebiyle 1931'de Stalin'in çabalarıyla Gürcistan'a bağlandı. Zorlu günler bu işgal ile birlikte geri döndü. Abhaz aydınların yüzde 80'i katletildi. Halkın dili değiştirildi ve Gürcüce konuşulması dayatıldı.Bölgede Abhazların nüfusu azaltılırken Gürcü nüfusu artırıldı.

1992 yılında Gürcistan, başkent Sukhumi'ye askeri müdahalede bulundu. Ülke ağır ambargolara maruz kaldı. Çeşitli devletler biraraya gelerek barış görüşmeleri için uğraş verse de, sonuç alınamadı. Abhazlar 3000'e yakın can kaybı ile 1993'de Sukhumi'yi tekrar ele geçirdi ve Gürcüleri yavaş yavaş Abhazya topraklarını terk etmek zorunda bıraktı.

2008 yılında Gürcistan ve Rusya arasında patlak veren Osetya Savaşı, Abhazya'nın bağımsızlığının tekrar gündeme gelmesine sebep oldu. Bağımsızlığı başta Rusya olmak üzere birkaç Güney Amerika ülkesi tarafından tanınan Abhazya'da Gürcü nüfus hiç kalmamıştır. Ancak Gürcistan içinde Abhaz nüfus var.

Abhazya'da Son Durum Nedir?

Zugdidi Abhazya sınırı

Gürcistan Abhazya sınırındaki Zugdidi şehrine gittiğimde, sınırın ne kadar ürpertici ve geçişlerin ne kadar sıkıntılı olduğunu gördüm. Atalarımın geldiği topraklara çok yakındım ama Gürcistan'da yaşarken Abhazya'ya geçmek demek, döndüğümde terörist muamelesi görmek anlamına gelecekti. Gürcistan'ın bağımsızlığını tanımadığı bir ülkeye giren her Gürcü vatandaşı ve her ziyaretçi böyle bir risk ile karşı karşıya. Abhazya'dan ülkeye girenlerin kendi ülkelerinde sorun yaşayıp yaşamadıklarına dair net bir bilgim yok. Ancak yine de her iki halkın geçişleri zorluklara rağmen engellenemiyor. Bir hayli uzun olan sınır bölgesini, ziyaretçiler sıkı kontroller sonrası ancak at arabası ile veya yaya olarak geçmek zorunda.

Gürcülerden dinlediğim kadarıyla Abhazya Rusya'ya ilhak olma peşinde. Büyük bir ülke içinde kimliklerini tamamen kaybedeceklerine Gürcistan gibi küçük bir ülkede kalıp, kimliklerini koruyabilirlerdi diyenler var.

Rusya'nın da Abhazya'yı ilhak etmekten memnuniyet duyacağı kesin gibi. Zaten kaybettiği Kırım ve çevresi yüzünden Karadeniz donanmasını barındırmakta güçlük çeken Rusya için Abhazya'dan daha iyi bir fırsat düşünülebilir mi?

Daha fazla kaynak için:

http://sosyal.hurriyet.com.tr/yazar/ilber-ortayli_614/abhazya-guzel-cografya-guzel-insanlar_40256380

https://en.wikipedia.org/wiki/Abkhazia

http://abkhazworld.com/aw/abkhazia

http://www.abhazyam.com/

https://www.youtube.com/watch?v=uj-RvbHU8n4 (Güzel bir Abhazya belgeseli)